In dit chanson uit 1940 wordt een relatie beschreven als een tocht op een zeilboot. Soms is het rustig weer en het water glad en gaat het allemaal vanzelf. Soms stormt het, zijn er ruige golven en is het hard werken. Geniet van het moment is het advies, want je weet nooit wanneer het weer (en/of de boot) omslaat.

Waarom leek me dit toch zo’n goed idee? Dat was wat ik me afvroeg vlak voor het concert. Ik wist het even niet meer. Toch had ik me er maanden op verheugd, dus er moest iets zijn wat zwaarder woog dan de zenuwen. En die gedachte nam ik maar mee het podium op. Samen met de zenuwen. Want die waren er nu eenmaal. Herman speelde en ik zette het eerste chanson in. Op tijd. Zuiver. De eerste maten gingen goed. Maar toen moest ik de laagte in en daar liet mijn stem me in de steek. Ik had geen controle over de klank en er kwam iets heel anders uit mijn mond dan de bedoeling was. Paniek in mijn hoofd, ik probeerde razendsnel te analyseren wat er mis ging en wat ik moest doen om de schade te beperken. En ineens wist ik het. Gewoon rust nemen, in- en uitademen en opnieuw beginnen.

Er is een conventie dat je niet mag stoppen als er iets fout gaat tijdens een optreden. Dat je je niet even mag herpakken en opnieuw beginnen. Maar waar komt die eigenlijk uit voort? Het gaat volgens mij helemaal niet over de fout zelf, maar over de schaamte die je voelt. Jouw schaamte is voor luisteraars bijzonder ongemakkelijk, nooit zijn mensen zo empathisch als het gaat om schaamte. Dat gun je het publiek natuurlijk niet.

Maar wat als je je nu eens niet schaamt voor je fout of je zenuwen? Het is eigenlijk altijd mijn motto: schaam je niet voor je fouten, in het algemeen, maar in het bijzonder bij het zingen, en gisteren mocht ik het zelf toepassen in de praktijk. Ik wilde niet geforceerd gaan zingen om mijn zenuwen te controleren, dus stopte ik, lachte en wuifde geruststellend naar het publiek en we begonnen opnieuw. De rest van het concert ik heb heerlijk gezongen, en in sommige stukken mezelf zelfs overtroffen. Dat was me niet gelukt als ik door was gegaan en niet even rust had genomen.

Vandaag zing ik over de liefde en Francais, tout le monde est bienvenu!

Een aantal jaren geleden kreeg ik een grote doos met oude bladmuziek. En in die doos zat een schat aan zangrepertoire uit de jaren 30 en 40 waaronder ook een heleboel populaire franse chansons. Ik hou heel erg van het klassieke franse liedrepertoire, Fauré en Poulenc enzo, maar de gekunstelde manier waarop het meestal wordt uitgevoerd bevalt me helemaal niet. Door deze populaire chansons te gaan zingen ontdekte ik dat er veel overeenkomsten zijn tussen de twee stijlen. En dat inspireerde me om een programma te maken met een mix van populair en klassiek. Een programma waarbij de kloof tussen het Levenslied en het Kunstlied een beetje kleiner wordt.

Hieronder twee fragmentjes uit de eerste repetitie met pianist Herman Lodder.

1 is ‘Sur mon chemin…’ uit de bundel 21 succès,

2 is ‘les Chemins de l’amour’ van Francois Poulenc.

De allergrootste gemeenschappelijke deler is het onderwerp. C’est toujours l’amour…

Een eerste concert staat gepland op zondagmiddag 19 mei 2019 in het Kruispunt in Voorburg.

Van welke zanger of zangeres ben jij fan? Ik hield vroeger van strakke heldere sopraanstemmen. Emma Kirkby enzo. En van die ijzig zuivere akkoorden door renaissance koren. Van pure klanken, zonder opsmuk. En precies zo wilde ik mijn stem laten klinken. Perfect, zonder rafeltjes. Ik ging dus proberen die klank na te bootsen, maar dat lukte niet echt. Als ik mezelf terughoorde op een opname klonk het totaal anders dan ik hoopte. Ook werd mijn strot moe en kon ik het zingen niet lang volhouden.

Toen ik begreep dat ik niet veel verder kwam zo, was ik vastbesloten om uit te vinden hoe het dan wel moest. Een soort queeste naar de heilige zanggraal werd het. En ik heb van alles geleerd. Behalve die ene truc waardoor je perfect gaat zingen. Want ik zal je verklappen, die bestaat niet. Wat ik wèl heb geleerd is dat zingen niet het nabootsen van een klank is. Het is ook niet een kwestie van perfecte stembanden bezitten. Zingen is een uitgebalanceerde combinatie van:

1. begrip van muziek
2. begrip van tekst
3. begrip van het functioneren van je lichaam
4. begrip van je psyche
5. fantasie
6. inlevingsvermogen
7. concentratie
8. uithoudingsvermogen

Het is een groeiproces en om te groeien moet je gaan houden van je eigen stem, ook al klinkt hij niet zo als jij zou willen. Ik heb veel leerlingen gehad die vonden dat ze een lelijke stem hadden. Ik heb zelfs een leerling gehad die nooit in haar eentje zong omdat ze het vreselijk vond om zichzelf te horen. Ze hadden allemaal prachtige stemmen, die leerlingen, maar ze hadden daar zelf hele andere ideeën over.

Wat vind jij van je eigen stem? Wil jij klinken zoals Norah Jones of Tania Kross, maar loop je een daar in vast? Dan heb ik hier een aantal motiverende tips om je over te halen om dat geweldige groeiproces in te duiken en zo je eigen stem te ontwikkelen:

• Lelijke stemmen bestaan echt, ècht niet. Jouw stem is perfect.
• Het is niet erg om iets nog niet te kunnen of te weten; ga fouten maken, vals zingen, ongegeneerd, heb er lol in, speel ermee en leer ervan.
• Vergelijk jezelf niet met een ander. Je mag iemand best bewonderen maar realiseer je dat je nooit zó zal klinken. Gewoon omdat je een ander setje stembanden hebt gekregen. Omdat jouw muzikale en persoonlijke ontwikkeling anders loopt. En vergeet niet dat een studio-opname anders klinkt dan live.
• Ga niet af op hoe je jezelf hoort als je zingt. Jij hoort je stem in je hoofd resoneren en degene die naar je luistert niet. Die hoort jou heel anders. Ga ook niet af op hoe je klinkt op de opname van je mobiele telefoon. Dat microfoontje en die speakertjes zijn totaal niet adequaat om zo iets complex als een stem goed op te nemen en weer te geven. Een goede zangdocent is jouw oor en leert je waar je wél op kunt vertrouwen.

Ben je nieuwsgierig naar het geluid van je eigen stem geworden? Leuk! Jouw stem is uniek en prachtig. Ga ervan houden, experimenteren, ontdekken, fouten maken en groeien!

Saskia

Voor reacties, vragen en leuke verhalen kun je me altijd mailen of reageren onder mijn blogs, dat vind ik leuk! Je kunt me hier ook volgen door rechts onderaan de pagina op ‘volg’ te klikken en je emailadres in te vullen.

Je wilt een perfecte uitspraak, zodat iedereen je goed verstaat. Dus ga je heel duidelijk AR-TI-CU-LE-REN. Maar als je erg je best doet om woorden goed uit te spreken en voor iedere medeklinker en klinker een perfecte mondstand wilt maken, dan kan het zijn dat je:

1. Teveel spieren aanspant in je gezicht, nek en tong. Dat houdt de ademstroom tegen en vermindert de resonantie van de klank.
2. Teveel bezig bent met details waardoor je de muzikale lijn uit het oog verliest.

Het zingen in een taal die niet je moedertaal is maakt het extra moeilijk. Wat kan je doen om je uitspraak natuurlijk en ontspannen te houden en tegelijk helder en verstaanbaar? Daar heb je je oren en je hersens voor nodig. Met je oren luister je naar klanken en die sla je op in je geheugen. Als je gaat zingen gebruik je die info om een goede innerlijke voorstelling te maken van de klank. Ga je bijvoorbeeld Italiaanse tekst zingen? Begin dan met veel luisteren naar de Italiaanse taal. Op Youtube ofzo. Dompel je oren onder in Italiaanse klanken. En leer de tekst uit je hoofd, zodat je die niet meer met de ogen hoeft te verwerken. Dat scheelt een omweggetje in je hersens.

Om je te helpen bij het ontspannen van je gezicht en tong heb ik een oefening voor je:

• Het zijn vooral de kringspieren, rond de ogen en de mond, die zich spannen. Knijp je ogen en mond vijf tellen stijf dicht en laat los. Herhaal dit drie keer.
• Leg nu je handen op je ogen en strijk ze zachtjes naar beneden. Neem je onderkaak mee bij het strijken totdat hij ontspannen openhangt.
• Oefen je tekst met dit ontspannen gezicht en openhangende mond op de klinkers. Probeer de klinkers niet te vormen met je gezichtsspieren maar heb ze goed in gedachten.
• Probeer hierbij ook je tong zoveel mogelijk met rust te laten. Als je een goede voorstelling hebt van de klinkers hebt, geeft je brein de juiste signalen door aan de tongspier, en zo krijg je de meest efficiënte tongspierbeweging.
• Neem nu de medeklinkers erbij. Let op dat je kaak blijft hangen. Zoek steeds naar de meest efficiënte beweging van de tong, en laat de tong steeds weer in de rustpositie terugkeren.

Als je het lastig vind om de spier rond je mond te blijven ontspannen, leg je handen dan tegen je wangen. Dat helpt om het beter vol te houden.

Je kunt deze oefening ook als inzinger doen, op de klinkers aa – ee – ie – uu – oo

Het is best logisch dat je in het begin denkt dat het onmogelijk is om op die manier goed uit te spreken, maar als je er een beetje aan gewend raakt zul je echt beter verstaanbaar worden, een rijkere klank krijgen én minder kramp in de kaken!

Saskia

Jezelf laten zien. En horen. Zonder voorbehoud, zonder bang te zijn om fouten te maken of om voor gek te staan. Makkelijk gezegd. Ik weet het. Het is zo mooi als het je lukt om je masker af te zetten en gewoon te zingen alsof je een goed verhaal vertelt aan een vriend of vriendin. Maar ook heel moeilijk. Het masker zit soms helemaal vergroeid. Vóór je het af kan zetten moet je ontdekken dát je er een opzet en hoe het vastzit.

Als ik vroeger een lied of aria inzette zette ik mezelf schrap, had mijn ogen op kwatta, nam een hap lucht en hoppakee, ik perste er een lied uit. Pure paniek, die ik krampachtig onder controle wilde houden. Ik trok mijn wenkbrouwen op, spande mijn gezicht, friemelde met mijn vingers, en, het ergste van alles, ik ademde niet echt uit. Alsof mijn klank de wereld niet in mocht.

Weten dat je er mag zijn, met imperfecties en al, en jezelf toestaan om echt klank te maken is essentieel voor gezond zingen. Maar het is vaak niet genoeg om ingesleten gewoontes te veranderen. Mijn zangjuf zei altijd opgewekt “tja, het lichaam is nu eenmaal trager dan de geest”. Dat je lichaam nog niet meewerkt betekent dus niet dat jij er nog niet klaar voor bent. De gewoontes moet je er uit oefenen en dat kost tijd.

Als jij ook last hebt van verkeerde gewoontes zodra je begint met zingen dan heb ik een mindful oefening voor je die je helpt om rustig te blijven bij een inzet.

• Ontspan de spieren in je gezicht en sluit de lippen losjes.
• Adem door de neus alsof je geniet van lekkere geuren. Denk appeltaart!
• Voel hoe je keel en buik zich ontspannen als je dat doet.
• Probeer die ontspanning te behouden bij het uitademen, en niets te veranderen in je keel. Dat gaat het best als je in- en uitademing niet van elkaar loszet. Je merkt dat je dan lekker uitzucht en veel lucht langs je neusvleugels blaast.
• Doe bovenstaande, maar zucht nu uit door je mond. Laat de inademing zonder onderbreking overgaan in de uitademing.
• doe bovenstaande, maar nu met klank, op “ah”.
• als dit goed lukt en je ademhaling voelt rustig, pas je bovenstaande toe op elke inzet in je lied. Stop en begin opnieuw als je spanning voelt.

Deze oefening maakt je bewust van ongewenste spanningen die je hebt bij het zingen. Het kan in het begin heel irritant zijn om er zo preciezerig mee bezig te zijn. Het lijkt misschien of je er daardoor juist méér spanning van krijgt. Ga er luchtig mee om. Doe het dan gewoon niet te lang. Maar hou vol, oefen iedere dag en je zult zien dat je er een heerlijk rustige ademhaling mee kunt krijgen. Je kunt dit overigens óveral oefenen, heel handig.

Saskia

P.S. Als je vragen of opmerkingen hebt hoor ik ze heel graag, en als je meer tips of begeleiding zoekt, stuur me gewoon eens een mail! Vind ik leuk.

Hoe kun je nou zorgen dat je je zeker voelt over een stuk wat je gaat zingen? “Goed voorbereiden!” wordt er vaak als advies gegeven. Maar dan moet je wel weten hoe. Als ik vroeger een stuk ging studeren dook ik verlekkerd op de melodielijn. Ik kon me er heerlijk in verliezen. De metronoom was mijn vijand omdat ik hem pas ging gebruiken als ik er bij repetities achter kwam dat ik moeite had met het tempo. Hij was onverbiddelijk en ik raakte ervan in de war. “Zie je wel”, dacht ik dan, “aan een metronoom heb je niets… het is een naar en amuzikaal apparaat”.

Slagroomtaart

Inmiddels weet ik wel beter. Muziek is als een lekkere slagroomtaart: een krokante bodem van maat en ritme, een rijke vulling van harmonieën, en een topping van melodie. Als je taart eet kun je de kersjes er vanaf snoepen en de rest laten staan. Maar als je taart maakt moet hij alle ingrediënten bevatten. Anders wordt het gewoon geen taart. En wat doe je als je het recept uitvoert? Juist, je begint bij de bodem.

Als ik nu een stuk ga studeren komt er in het begin weinig zingen aan te pas. Ik begin met de maat en cadans van het muziekstuk, óók als het ritmisch niet zo uitdagend lijkt. Het zorgt voor een basis waar ik altijd op terug kan vallen. Dat is fijn als ik zenuwachtig ben en uit de bocht vlieg. En ik gebruik een metronoom. Ik ontdekte dat hij niet zo onverbiddelijk is. Als je hem maar op tijd gebruikt. Dan helpt hij je om de cadans in je systeem te planten. Zodat je de muziek kunt gaan dansen.

Recept

Wil jij bij het studeren ook werken aan een goede bodem? Dan is dit een basisrecept:

• Ga er lekker bij zitten.
• Bepaal het tempo. Dat mag ook een studeertempo zijn.
• Stel de metronoom in op juiste tempo, tik of klap de maat, lees het ritme mee.
• Zet de metronoom uit, klap de maat, zing het ritme op pa-pa-pa.
• Zing het ritme op pa-pa-pa, loop op de cadans (de sterke maatdelen), zak op de één door de knieën. (Last van je knieën? Verzin een andere beweging!)
• Repeteer lastige passages langzaam. Neem altijd een paar maten voor en na de lastige passage erbij. Voer het tempo langzaam op tot de gewenste snelheid.
• Neem de tekst erbij. Spreek hem of zing hem op één toonhoogte.

Met dit recept slaagt je bodem zeker! Voeg zelfbedachte variaties toe om het recept helemaal naar jouw eigen smaak te maken. (Varieer het klappen bijvoorbeeld door afwisselend met de linker- en de rechterhand op de knieën te slaan.)

Geniet van de taart!

Saskia

P.S. Vind je mijn teken(z)ingen en tips leuk? Ik blog iedere week over een ander zang-onderwerp. Als je volgt krijg je een berichtje als er een nieuwe blogpost is.

Je kritische ik als commentator. Bij mij had hij een glansrol; “Oh nee, dat was echt heel erg vals!” of “daar vlieg je altijd uit de bocht”, maar ook “hé, dat gaat best aardig “, waarna ik prompt een fout maakte.

Zelfkritiek is niet iets slechts wat je niet mag hebben. Maar balans en timing is heel belangrijk. Gun jezelf momenten vrij van je eigen commentaar en je zult merken dat je ook echt minder commentaar zal hebben. Omdat je jezelf minder afleidt kom je meer in een flow. En dan gaat alles beter.

Hier een praktische oefening voor je voor bij het studeren waar ik zelf veel aan heb gehad.

• Geef jezelf een behapbare opdracht, het is belangrijk dat je jezelf niet overvraagt.
• Voer de opdracht precies zo uit en onderbreek jezelf niet.
• Zeg tegen jezelf minimaal 3 dingen die je goed vond gaan. Herhaal ze nog een keer.
• Noem maximaal 2 dingen waar je aan wilt werken. Kies er één, dit is je volgende opdracht.

Door je sterk te focussen op een opdracht en jezelf meer complimenten te geven dan commentaar creëer je een positieve sfeer waarmee je makkelijk in een flow komt.

Zing ze, en wees aardig voor je zingende ik en streng voor je kritische ik!

Saskia